De spelende mens
Donderdag 05 Juli 2007 in categorie Beeld en Geluid
Onderstaand artikel is uitgezonden bij VPRO's De Avonden op woensdag 4 juli 2007. Terugluisteren is mogelijk onder 'verbal jam op de radio', in de rechterkolom. Spoel door naar de laatste 15 minuten.
Vorige week waren de media erg opgewonden vanwege de introductie van een nieuw mobieltje, de Apple Iphone. Het journaal toonde ons beelden uit Amerika van volkomen dolgedraaide consumenten die in slaapzakken voor de winkels lagen om het apparaat voor 600 dollar te kunnen bemachtigen. In Nederland is het ding nog lang niet te koop, maar straks krijgen we hier misschien ook dat soort toestanden. Toch knap wanneer een fabrikant erin slaagt zijn product tot nieuws te verheffen.
Er schijnt veel magie in deze Iphone te zitten. Een hebbeding om je vingers bij af te likken, ware het niet dat je die vingers nodig hebt om het wonderdoosje te bedienen. Vrijwel de gehele besturing vindt plaats via het kleurige aanraakscherm. Je kunt dan emailen, over het internet surfen, muziek luisteren, foto's of video's bekijken en er ook nog mee telefoneren.
Dat je voor de geavanceerde communicatiemogelijkheden straks een prijzig abonnement nodig hebt, raakt in de euforie een beetje op de achtergrond.
De verstokte moralist zal hierover opmerken dat je van dat abonnementsgeld een heel gezin in de Derde Wereld een maand lang flink te eten kan geven. Maar zo werkt dat natuurlijk niet. De jachtige westerse samenleving stelt immers ook aan ons extreme eisen. Je moet tegenwoordig 24 uur per dag bereikbaar zijn om in trein of tram oeverloos te kunnen leuteren over waar je uithangt en andere dringende trivialiteiten. En een nacht in een slaapzak voor zo'n winkel liggen om bij de tijd te kunnen blijven is ook niet niks. Dat wordt in Afrika nog wel eens onderschat. Ze moeten daar niet te veeleisend worden. Een Live-Aid concert zo nu en dan is tot daar aan toe, maar daarmee moet het gezeur ook afgelopen zijn.
Er zijn trouwens fabrikanten die heus wel aan de armste landen denken waar het gaat om mobiele telefonie. Zo heeft Motorola de Motofone F3, een goedkope mobiele telefoon voor de 'opkomende markten'. En daarmee bedoelen ze dan de Derde Wereld.
Hij is licht, ultra-plat, stevig en het schermpje is gemaakt van het nieuwe elektronisch papier, waardoor het ook in fel zonlicht goed te lezen is.
Een dorpshoofd in Papoea-Nieuw Guinea kan hem bij wijze van spreken gemakkelijk meedragen in z'n peniskoker. Die man gaat in de bush helemaal de blits maken met dat ding. Vooral bij de vrouwtjes, want er klinken voortaan kekke ringtones uit z'n kruis en het ingebouwde trilalarm zal eveneens bijzonder in de smaak vallen. Maar laat ik mijn baldadige fantasie een beetje in toom houden...
Wat is dat toch in onze cultuur dat wij telkens achter de nieuwste elektronisch onzin aanhollen? Apple heeft ons al zo ver gekregen dat we zonder Ipod niet meer meetellen. Zouden de mensen dat nu vroeger ook hebben gehad? Afgunstig staren naar de geit van de buurman en er dan ook zo eentje willen? In elk geval is een geit minder kostbaar dan zo'n Iphone. Je jaagt de bok een keer over het oude model en na pakweg vijf maanden levertijd heb je weer de allernieuwste.
Laat ik niet schijnheilig zijn en toegeven dat ik zelf ook een liefhebber ben van allerlei elektronisch speelgoed. Gelukkig heeft mijn lieve vrouw op dit gebied een matigende invloed op mij. Net voordat ik in de winkel kan roepen 'doet u mij dan deze maar!' zegt zij dreigend tegen de verkoper dat 'we er nog even over moeten nadenken'. De verkoper en ik kijken elkaar dan gefrustreerd aan, want wij beiden weten: de vrouw is de grootste bedreiging voor de omzet in de elektronicabranche. De man is daarentegen de grootste bedreiging voor het huishoudbudget, maar dat willen wij op zo'n moment helemaal niet weten.
Dat 'even nadenken' duurt overigens meestal enige maanden en dan is de lol er vanzelf af omdat er alweer een volgend model wordt aangekondigd.
Misschien is ons gedrag te verklaren vanuit de constante drang tot spelen. Wij zijn de 'homo ludens', die spelende mens van historicus Johan Huizinga. Volgens zijn denkbeelden ontwikkelt de mens zijn uiteindelijke vaardigheden vanuit spel. Na een proces van organisatie, ritualisering en institutionalisering evolueert het spel tot serieuze activiteiten als politiek, wetenschap, kunst en religie. En geleidelijk komen we dan vast te zitten in een dwangbuis van spelregels, die steeds moeilijker te veranderen zijn. Als ik Huizinga tenminste goed begrepen heb, want dat valt nog niet mee. In elk geval neem ik voorlopig maar aan dat het de homo ludens in mij is, die mij dwingt zo'n gadget te kopen! Want die dingen hebben altijd een hoog spelgehalte.
Deze wetenschap komt mij goed van pas als ik weer eens verlekkerd in de winkel sta. Dan werp ik mijn vrouw die handige Huizinga voor de voeten. Daar moet zij dan natuurlijk eerst weer 'even over nadenken', want zo makkelijk is die man niet te volgen.
Ondertussen sla ik dan mijn slag en koop zo'n hippe Iphone.
| Tweet |
