Tactisch stemmen

Ik durf de stelling aan dat wanneer de Europese Grondwet in Nederland niet zou zijn onderworpen aan een referendum, hij zou zijn aangenomen zonder dat er een haan naar had gekraaid. Tachtig procent van ons parlement zou er mee hebben ingestemd. Daarna zou Nederland zijn overgegaan tot de orde van de dag, zonder in opstand te komen tegen deze beslissing. Eigenlijk net zoals gebeurde bij het aanvaarden van het Verdrag van Maastricht, waarmee de huidige Europese Unie tot stand kwam. Dat is er wat Nederland betreft in februari 1992 door Lubbers en Van den Broek doorgejast zonder het volk te raadplegen.

gekrakeel
Welbeschouwd is het onmogelijk om voor of tegen de nieuwe grondwet te zijn. Immers, er zitten goede en slechte dingen in. Voorstanders leggen de nadruk op de voordelen en verhullen de nadelen, tegenstanders doen min of meer het omgekeerde, hoewel zij de voordelen niet ontkennen. Voor het bepalen van een individueel standpunt is dit openbaar gekrakeel uiteindelijk van weinig nut.
Om een goede beslissing te nemen moeten we daarom alle ruis gaan filteren die nu de campagne vervuilt. Zowel van voor- als tegenstanders. Luister niet naar Balkenende, Van Aartsen of Marijnissen. Alleen pragmatisme kan ons namelijk redden in dat stemhok.

regentesk
De nu voorliggende Europese Grondwet kan het best worden gezien als één van de stappen in de ontwikkeling naar uiteindelijk werkelijk democratisch en eensgezind Europa. Naar schatting zijn we pas halverwege. De eerste helft kenmerkte zich door de regenteske aanpak: regeringsleiders, ministers en commissarissen hebben tot dusver voor het grootste deel de Unie vormgegeven en uitgebreid. Zij vonden dat zij hiertoe het mandaat hadden via hun eigen nationale parlementaire stelsel. Het resultaat daarvan is een verdragsstructuur die we niet met terugwerkende kracht kunnen wegstemmen via het komende referendum. Kortom, de unie is zoals hij is via de tot dusver gesloten verdragen.

laatste referendum
Het nieuwe constitutioneel verdrag (de 'grondwet') bestaat voor het grootste deel uit die reeds vastliggende verdragen. Daar bovenop zijn er wat uitbreidingen en aanvullingen. Voorstanders zeggen: verbeteringen. Feitelijk stemmen we dus alleen over die toevoegingen, het oude gedeelte ligt al vast. Je kunt daarom constateren dat er bij deze grondwet sprake is van een transitie van 'regentesk' naar 'iets minder regentesk'. Vervolgens heb je in het stemhok de keuze om daarmee akkoord te gaan of niet. Het gevolg van een 'ja' is niet om over naar huis te schrijven: de besluitvorming in de EU wordt iets minder regentesk. Bij een 'nee' blijft de oude regenteske situatie in stand. Bijkomend gevolg is dat dit wel eens het laatste referendum zou kunnen zijn dat over Europa wordt gehouden. Een regering kijkt voortaan wel beter uit.

mammoettanker
Pragmatisch is dus om op de lange termijn te denken en te beseffen dat we wat de EU betreft in een lang traject van democratische ontwikkeling zitten. Bij onze nationale grondwet hebben we er ook bijna twee eeuwen over gedaan om op het punt te komen waar we nu zijn. Vanwege de op nationaal niveau opgedane ervaring mogen we enerzijds ten aanzien van een Europese democratie een wat snellere ontwikkeling verwachten, anderzijds is dat natuurlijk een mammoettanker die een stuk moeilijker op koers te brengen is.

krachtig signaal
Gek genoeg kunnen we eigenlijk vaststellen dat het referendum zijn werk al heeft gedaan voordat het überhaupt heeft plaatsgevonden. Er is een krachtig signaal van uitgegaan dat het volk meer democratie wil, meer zeggenschap en geen dingen boven z'n hoofd bedisseld wil zien. Tactisch gesproken zou je dan ook het beste vóór kunnen stemmen, ondanks de talloze bezwaren die er tegen deze grondwet bestaan. Toekomstige referenda over misschien andere belangrijke onderwerpen kunnen dan moeilijker aan het volk worden onthouden.
En waartoe leidt een tegenstem? In het gunstigste geval tot nieuwe onderhandelingen. Dik kans dat daarin de zaak cosmetisch wordt opgeleukt, maar dat er weinig beweging zit in de oorspronkelijke compromissen. Het resultaat zal natuurlijk niet opnieuw in een referendum worden voorgelegd. Daar heeft men nogal slechte ervaringen mee.

grote lijnen
De huidige discussie over de grondwet gaat teveel over detailkwesties, niet over de grote lijnen. Uiteraard zijn ook details belangrijk, maar misschien is de tijd eenvoudig nog niet rijp om ze naar ieders tevredenheid te regelen. Veel vooruitgang is nu eenmaal afhankelijk van voortschrijdend inzicht. Eén van de meest recent verkregen inzichten bij de regeringsleiders is: de bevolking vindt er óók wat van.

Eerdere Verbal Jam artikelen over dit onderwerp:
03 mei 2005: spaar ze allemaal!
12 mei 2005: grondwet of afgrondwet?
20 mei 2005: ongenoegen
22 mei 2005: schaamrood op de kaken

Geef een reactie: